คำเมืองวันละคำ

คำเมืองมีไวยากรณ์เหมือนกับภาษาไทยกลางแต่ใช้คำศัพท์ไม่เหมือนกัน  แต่เดิมใช้ คู่กับ ตั๋วเมือง,ตัวเมือง ซึ่งเป็นตัวอักษรของอาณาจักรล้านนาที่ใช้อักษรมอญเป็นต้นแบบ

ตัวอย่างคำศัพท์

พืช ผัก ผลไม้

    * มะละกอ = บะก้วยเต้ด
    * กล้วยน้ำว้า = ก้วยใต้ / ก้วยอ่อง 
    * มะตูม = บะปีน
    * ส้มเขียวหวาน = ส้มเกลี้ยง เขียวหวาน
    * น้อยหน่า = ม่ะหน้อแหน้ / น้อยแหน้
    * บวบงู = ม่ะนอยงู

สัตว์

    * จิ้งหรีด = จิ้กุ่ง,จิ้หีด
    * ค้างคก = ค้างคาก กบตู่
    * ลูกอ๊อด = อีฮวก
    * ปลาไหล = ปลาเอี่ยน ปลาเหยี่ยน
    * จิ้งเหลน = จั๊กกะเล้อ. จะเลอะ
    * จิ้งจก = จั๊กกิ้ม
    * ตุ๊กแก = ต๊กโต.ต๊ดโต

เครื่องใช้

    * กรรไกร = มีดยับ, มีดแซม
    * กระดุม = บะต่อม
    * เข็มขัด = สายแอว สายฮั้ง
    * ช้อน = จ๊อน
    * ทับพี = ป้าก

คำกริยา

    * กำปั้น หมัด = ลูกกุย
    * โกรธ = โขด
    * โกหก = วอก, ขี้จุ
    * ก่าย = ป้าด, อิง
    * ขโมย = ขี้ลัก
    * ขี่หลังคน (เกาะ) = เก๊าะ
    * ขี้เหนียว = ขี้จิ๊

คำวิเศษณ์ และอื่นๆ

    * โง่ = ง่าว
    * ถึง = เถิง
    * ไม่ = หมะ, บะ, บ่อ (เช่น หมะใจ๊ = ไม่ใช้)
    * นะ = เน้อ (เช่น เน้อครับ = นะครับ)
    * ร่ม หมายถึง ร่มเงา = ฮ่ม
    * ร่ม หมายถึง (ร่มกันแดด-กันฝน) = จ้อง
    * ใหญ่ = หลวง (เช่น "หูหลวง" = "หูใหญ่")
    * เหนียว = ตั๋ง
    * ทุก = กุ๊ (เช่น กุ๊ๆ คน= ทุกๆคน)

คำนาม สรรพนาม

    * ฉัน = เปิ้น (สุภาพ) , ฮา (ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใชักับเพื่อนผู้ชาย)
    * เธอ = ตั๋ว (สุภาพ) , คิง (ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใชักับเพื่อนผู้ชาย)
    * เขา (สรรพนามบุรุษที่ 3) = เปิ้น
    * ผู้ชาย = ป้อจาย
    * ผู้หญิง = แม่ญิง
    * พวกเขา = หมู่เขา
    * พวกเธอ = สูเขา (สุภาพ) , คิงเขา (ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใชักับเพื่อนผู้ชาย)
    * พวกเรา = หมู่เฮา, ฮาเขา

กลิ่น รส

    * เหม็นโอ๊ง, เหม็นโอ่ = เหม็นเน่า
    * จ๋างแจ้ดแผ้ด = จืดชืด
    * ขมแก๊ก = ขมมาก
    * ส้มโจ๊ะโล๊ะ = รสเปรี้ยวมาก
    * ฝาดหยั่งก้นตุ๊ = รสฝาดมาก
    * ขมจ่อมล่อม=ขมพอดีพอดี

สี

    * ดำคึลึ = คนอ้วนล่ำผิวดำ
    * ดำคุมมุม = ดำสลัวอยู่ในความมืด
    * ดำคิมมิม = คนผอมกระหร่อง ผิวดำ
    * ดำเหมือนเเหล็กหมก = ดำเหมือนเหล็กไหม้ไฟ
    * ดำเหมือนหมิ่นหม้อ = ดำเหมือนเขม่าติดหม้อดินที่ไหม้ไฟ
    * แดงฮ่าม = แดงอร่าม
    * แดงเผ้อเหล้อ = แดงเป็นจุดใหญ่จุดเดียว
    * แดงปะหลึ้ง = แดงจัดมาก
    * เปิดเจ้อะเห้อะ = สีขาวซีด
    * หมองซ้อกต๊อก = ดูเก่า หรือซีด จืดไป
    * ลายขุ่ยหยุ่ย = ลายพร้อย หรือลายเป็นดอกดวง
    * ใส่ยงยง = สว่างจ้า

แสง-เสียง

    * มืดสะลุ้ม = มืดสลัวๆ
    * มืดซุ้มซิ้ม = มืดนิดๆ
    * มืดวุ่ยวาย = มืดลางๆ ยังพอจำหน้ากันได้
    * แจ้งฮุมหุฮุมหู่ = สว่างลางๆเลือนๆ
    * แจ้งฮ่าม = สว่างจ้าสว่างเรืองรอง
    * แจ้งลึ้ง = สว่างโร่เห็นได้ชัด
    * แจ้งดีขวายงาม = สว่างปลอดโปร่งโล่งใจไม่มีอุปสรรค
    * ดั้กปิ้ง = เงียบกริบ
    * ดั้กปิ้งเย็นวอย = เงียบเชียบ
    * ดั้กแส้ป = ไม่ได้ข่าวคราว
    * ดั้กก๊กงก = นั่งนิ่ง
    * ดังทึดทึด = เสียงดังก้องไปทั่ว

ยังมีอีกเยอะ จะนำเสนอในโอกาสต่อ ๆ ไปครับ

อ้างอิง: วิกีพีเดีย